Perkütan Nefrolitotomi, böbrek taşlarının tedavisinde yaygın olarak kullanılan bir cerrahi operasyondur ve kısaca “PNL ameliyatı” olarak ifade edilir. Çoğunlukla 2 cm’den büyük ebatlı böbrek taşlarının tedavisi için uygundur ve genel anestezi altında uygulanır. Kapalı bir prosedür olması nedeniyle kısa sürede iyileşme sağlayarak hastanede yatış süresini azaltır. Açık yönteme göre pek çok avantajı bulunan PNL ameliyatı ufak bir kesiden müdahale sağlayan böbrek taşı ameliyatıdır.
Perkütan Nefrolitotomi Ameliyatı Nedir?
Perkütan nefrolitotomi, diğer adıyla PNL ameliyatı, genel anestezi altında uygulanan endoskopik bir böbrek taşı ameliyatıdır ve yaygın olarak 2 cm’den büyük taşları tedavi etmede kullanılır. İşlem sırasında sırt bölgesinden minik kesiler yapılır ve buradan böbrek taşlarına müdahale edilir. Böylece hasta iyileşme süresi kısalır ve işlemden sonra minimal boyutlu kesi izleri kalır. Ayrıca komplikasyon oluşma riski de oldukça düşüktür. Böbrek içindeki taşları parçalamak ve vücut dışına almak için uygulanan PNL ameliyatı 1976 yılından beri uygulanan teknolojik bir yöntemdir. Günümüzdeki gelişmeler sayesinde oldukça ince tüpler yardımıyla yapılabilir.
- Standart PNL ameliyatı 1 cm’lik bir tüp aracılığı ile uygulanır.
- Mini PNL ameliyatında 5-6 mm’lik tüpler kullanılır.
- Ultra mini PNL ameliyatı 3-4 mm’lik tüpler yardımıyla gerçekleştirilir.
- Mikro PNL ameliyatı 2 mm’lik tüpler ile yapılır.
Kullanılan tüpün çapı küçüldükçe ameliyata bağlı kanama gibi komplikasyonların riski de azalır. Ayrıca küçük tüplerle yapılan ameliyatlardan sonra hastada daha hızlı bir iyileşme gözlenir, bu süreç boyunca ağrı şikayetleri de diğer operasyonlara göre çok daha az olur. Bu nedenle kullanılan ekipman çapı, uygulama sonrasındaki hasta konforu üzerinde etkilidir.
PNL Ameliyatı Hangi Durumlarda Uygulanır?
2 cm veya daha büyük boyutlu böbrek taşlarının tedavisi için kullanılan PNL ameliyatı genel anestezi altında yapılır. Hasta sırtından açılan kesiler yardımıyla gerçekleştirilen bu işlemin uygulama adımları şu şekildedir:
- Genel sağlık durumu kontrol edilen hastaya anestezi yapılır.
- Sonrasında, idrar yolundan böbreğe kadar giden ince bir tüp yerleştirilir. Bu tüp böbrekteki sıvı akışına yardımcı olur ve ameliyattan sonraki gün çıkarılır.
- Tüpün yerleştirilmesinden sonra hastaya yüzüstü pozisyon verilir ve sırt bölgesine yaklaşık 1 cm’lik bir kesi yapılır.
- Açılan kesiden böbreğe uzanan bir yol oluşturulur ve içeriye kameralı aletler, yani nefroskop gönderilir.
- Gönderilen nefroskop böbrek içine kadar girer ve ameliyathanedeki ekrana görüntü gönderir, bu sayede cerrah böbrek içindeki taşları parçalayarak vücut dışına alabilir.
- Taşların dışarı alınmasından sonra içerideki ekipmanlar dışarı çıkarılır ve açılan kesi dikilerek kapatılır.
PNL Ameliyatının Avantajları
PNL, diğer yöntemlere göre sıklıkla kullanılan bir böbrek taşı ameliyatıdır ve bunun nedenleri arasında şunlar sıralanabilir:
- PNL işlemi her boyuttaki böbrek taşlarına uygulanabilir, bu nedenle büyük boyutlu böbrek taşlarının tedavisinde de etkilidir.
- Ameliyat tek seansta tamamlanır, nadiren ikinci bir seans gerekir.
- PNL böbrek taşı tedavisindeki başarı oranı %90’dan daha fazladır.
- Kırılması zor olan taşlar üzerinde bile etkilidir.
- Kendi içinde farklı alternatifleri bulunur, taşın boyutuna bağlı olarak kullanılan tüplerin çapı değiştirilebilir ve bu sayede işlem sonrası iyileşme süresi kısaltılabilir.
- İşlemden sonra vücutta kalan iz oldukça küçüktür ve kimi durumlarda neredeyse hiç fark edilmez.
- İşlem sonrası iyileşme süresi son derece kısadır, hasta en kısa süre içinde günlük hayatına geri dönebilir.
- Komplikasyon oranı düşüktür.
İşlem Öncesi Hazırlık Nasıl Olmalı?
PNL ameliyatının başarı oranını artırmak ve komplikasyon riskini düşürmek için işlem öncesi önerilen hazırlıkların yapılması gerekir. Operasyon genel anestezi altında uygulandığından işlemden önce fiziki muayene, çeşitli laboratuvar testleri, EKG ve akciğer filmi gibi tetkikler istenir. Kişinin anestezi almaya engel bir durumunun olmaması önemlidir, ayrıca işlemden önce hastanın şu tavsiyelere uyması gerekir:
- Operasyondan önce en az 6 saatlik açlık aranır, kimi durumlarda bu süre 12 saate çıkarılabilir.
- İşlem sırasındaki kanama riskini ortadan kaldırmak için en az 1 hafta öncesinden itibaren aspirin benzeri kan sulandırıcı ilaçların kullanımı bırakılmalıdır.
- Sigara ve alkol enfeksiyon riskini artırır ve iyileşme hızını düşürür, bu nedenle en az 1 hafta önce bu tip alışkanlıkların bırakılması gerekir.
PNL Ameliyatı Nasıl Yapılır?
PNL ameliyatından önce radyolojik incelemeler yardımıyla hastadaki taşın boyutları ve konumu tespit edilir, böylece işlem sırasında taşa en doğru şekilde etki etmek mümkün olur. Sırt bölgesinden açılan 10 mm çapındaki bir kesi yardımıyla böbrek içine kadar gönderilen ekipmanlar yerleştirilir. Taşa ulaşan ekipmanlar buradaki taşı kırarak vücut dışına çıkarılmasını sağlar. Böbrekteki taşların kontrolü ise ekipmanların ucundaki kameralı sistem üzerinden takip edilir. İşlem başarıyla tamamlandıktan sonra hastaya bir ucu vücut dışında, diğer ucu ise böbrekte olan bir tüp takılır. Bu tüp genellikle operasyondan sonraki gün çıkarılır ancak tüp alınmadan hastanın taburcu edilmesi mümkün olmaz. İşlem süresi ise taşın büyüklüğüne göre farklılaşmakla birlikte en fazla 2 saat sürer.
Ameliyat Sonrası Hasta Takibi
PNL ameliyatından sonra vücut dışına alınan taşlar, detaylı analiz için laboratuvara gönderilir ve burada taşın içindeki kimyasal maddeler araştırılır. Bu analiz hastadaki taşların neden kaynaklandığını öğrenmede ve yeniden tekrarlamasını engellemede yol gösterici olabilir. Kimi hastalardaki böbrek taşları enfekte mikroplar barındırdığından operasyon sırasında enfeksiyon riski taşır. Bu tip enfeksiyonları önleyebilmek adına taşlar mikrobiyoloji laboratuvarına gönderilir ve sonrasında hastaya antibiyotik tedavisinin uygulanması gerekir.
PNL ameliyatından sonra hasta takibi oldukça önemlidir ve herhangi bir komplikasyon oluşmaması için hasta değerleri düzenli olarak kontrol edilir. Tansiyon, ateş, nabız, idrar miktarı, idrar rengi gibi bulgular yakından takip edilerek hastaya özel tedavinin uygulanması sağlanır. Özellikle sırttan böbreğe uzatılan tüpler ve sonda nedeniyle bu bölgelerde ağrı şikayeti ortaya çıkabilir. Kimi hastalarda ise böbreğe en uygun giriş için kaburgaların arasında tüp yerleştirilmesi gerekir ve bu durum solunum şikayetlerine neden olabilir. Akciğer filmlerinde akciğer zarları arasında sıvı olduğu anlaşılan hastalar için buraya geçici bir tüp takılır ve içerideki sıvı dışarı çekilir.
Ameliyat Sonrası İyileşme
PNL ameliyatından sonra bir süre hastane yatışı gerekir. Anestezinin etkisi geçene kadar hasta ağızdan beslenemez. İşlemden sonraki gün hastaya takılan sonda ile kateter alınır ve hasta ayaklandırılır. Bu süre boyunca hasta idrarı ve miktarı yakından takip edilir. Takipleri sorunsuz olan hasta genellikle işlemden sonraki 2. gün taburcu edilir. Bu süre boyunca iyileşme hızını artırabilmek için özellikle ilk hafta istirahat edilmesi ve yorucu aktivitelerden kaçınılması önerilir. Normal günlük aktivitelere dönüş sonrasında adım adım gerçekleştirilebilir ancak ilk 2 hafta hastanın kendini yormaması ve beslenmesine dikkat etmesi gerekir.