Noktüri Nedir? Neden Olur?

Gece sık idrara çıkma olarak bilinen noktüri hem kadın hem de erkeklerde yaşam konforunu ciddi anlamda düşüren bir sorundur. Genellikle yaşlanmaya bağlı görülüyor olsa da farklı nedenlerden kaynaklanabilir ve ciddi sorunların habercisi olabilir. Bu nedenle noktüri probleminin çözümünde vakit kaybetmeden hekim kontrolü oldukça önemlidir.

Tıbbi bir terim olan noktüri, kişinin gece uykudan uyanarak idrara çıkma durumu olarak tanımlanır. Bir hastalık değil belirti olan noktüri, uyku düzenini bozarak yaşam kalitesini düşürür. Ayrıca genellikle yaşlılarda görülmekle birlikte her yaştan ve cinsiyetten bireyde ortaya çıkabilir. Gece yataktan kalkmalar özellikle yaşlı bireyler için düşme, yaralanma ve gündüz yorgunluk çekme gibi ek riskler taşır. Bu nedenle sorunun tedavisi genel sağlık durumu üzerinde etkilidir. Toplumda 30 yaş üstü bireylerin ortalama üçte birinde görülen noktüri sorunu, altta yatan problemin çözülmesiyle birlikte ortadan kaldırılabilir.

Sağlıklı bir yaşam için her  günde bireyin 7-8 saat kesintisiz uyuması gerekir. Bazı kişilerde uykudan önce fazla sıvı alımı gibi durumlara bağlı olarak gece 1 kez idrara çıkmak gerekebilir ve ek belirtilerin olmaması halinde bu durum normal kabul edilebilir. Ancak gece birden çok idrara sıkışık halde uyanmak noktüri probleminin habercisi olabilir. Bu tür vakalara genellikle şu gibi semptomlar eşlik eder:

• Gündüz ve gece artan idrara çıkma ihtiyacı
• İdrar miktarında artış
• Aniden gelen sıkışıklık hissi
• Tuvalete yetişemeden idrar kaçırma
• İdrar sonrası oluşan tam boşalamama hissi
• İdrar sırasında ağrı, acı ve yanma oluşması
• İdrarda kan ve pıhtı olması
• Sık sık ağız kuruması ve aşırı susama
• Sık sık acıkma
• Bacaklarda ödem oluşması
• Nefes darlığı

Yaşam standartlarını olumsuz yönde etkileyen noktüri sorunun altında pek çok farklı neden yatabilir.

Tip-1 ve Tip-2 diyabet

Şeker hastalarının idrarında normal bireylerde olmayan şeker bulunur ve şeker vücuttan atılım sırasında daha fazla su çektiği için kişide sık sık idrara sıkışma durumu gözlenir. Noktüriye ek olarak, sık su içme ihtiyacı da olur ve bu durum gece gündüz devam eder. Sorunun çözülebilmesi için kandaki şekerin kontrol altına alınması gerekir.

Gebelik diyabeti

Gebelik döneminde salgılanan hormonların etkileri arasında Tip-1 ve Tip-2 diyabete benzer semptomlar yer alır. Bu durum, gebelik öncesi herhangi bir diyabet sorunu yaşamayan kadınlarda görülür ve gece gündüz idrara çıkma isteğinin artmasına neden olur.

Gebelik

Gebe kadınlarda özellikle hamileliğin son dönemlerinde rahim fazla büyüdüğünden idrar kesesi üzerinde oluşan baskı da artar. Bu durum ise sık idrara çıkma sorununa neden olur ve genellikle doğumdan sonra ortadan kalkar.

Aşırı aktif mesane

İdrar torbası kişinin tam olarak kontrolünde olmayan ve beyin tarafından istemsiz olarak kontrol edilen bir organdır. Kişinin idrar torbası üzerindeki tek kontrolü torba çıkışındaki kası sıkarak idrarı mesane içinde tutabilmesidir. Bunun dışında bez tamamen otomatik şekilde çalışır ancak kimi bireylerde mesaneyi kontrol eden sinirlerin aşırı aktif olması nedeniyle torba çıkışındaki kas normalden fazla kasılır. Dolayısıyla kişide sık sık idrara çıkma isteği ortaya çıkar.

Prostat büyümesi

Erkek üreme sisteminin bir parçası olan prostat çok işlevli bir bezdir ve idrar borusunun bir kısmı da prostat bezi içinden geçer. Bezin yaşa ve diğer sebeplere bağlı olarak büyümesiyle birlikte idrar çıkışında zorlanma meydana gelebilir, bu durum ise idrar torbasında sürekli bir miktar idrarın kalmasıyla sonuçlanır. Dolayısıyla kişide idrar yapsa bile tam olarak rahatlayamama hissi ile sık sık idrara çıkma isteği görülür.

Kalp yetmezliği

Vücudun normal şekilde fonksiyonlarını devam ettirebilmesi için kalpten gelen temiz kanı almaya ihtiyacı vardır. Kalp yetmezliği sorununda doku ve organlar gereken miktarda temiz kan alamaz. Özellikle bacaklarda ödem oluşmasıyla karakterize bir rahatsızlık olan kalp yetmezliğinde tıpkı diğer organlar gibi, böbrekler de gereken miktarda kan alamaz ve yeterli seviyede çalışamaz. Sonuç olarak gün içinde yeterli seviyede idrar oluşmaz ancak kişi uzun süre uzandığında veya yatay olarak konumlandığında bacaklarda biriken kan dolaşıma katılarak böbreklere gelir. Bu durum da bir anda gelen idrara sıkışma sorununa neden olur.

Yukarıda sıralananlar dışında;

• Gün boyunca ve gece aşırı miktarda su tüketmek,
• Geceleri çay, kahve, alkol tarzı içecekleri aşırı tüketmek,
• Uyku apnesi,
• Mesane tıkanıklığı,
• Mesane kanseri,
• Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları,
• Prostat kanseri,
• Bazı ilaçların sık kullanımı

gibi durumların tamamı noktüriye neden olabilir. Bu nedenle doğru bir tedavinin uygulanabilmesi için sorunun altında yatan nedenin doğru saptanması son derece önemlidir.

Noktüri tedavisinde tanılama oldukça önemlidir. Nitekim sorunun ana nedenini bulabilmek için günlük alınan sıvı miktarı ile çıkarılan idrar miktarının birkaç gün boyunca kontrol edilmesi gerekir. Ek olarak üriner ultrasonografi, kan şeker ölçümleri, PSA ve kardiyolojik testler gibi pek çok tetkik uygulanır. Ortaya çıkan sonuca göre, kişiye özel bir tedavi planı oluşturulur ve şikayetlerin ortadan kaldırılması hedeflenir. Bu nedenle noktüri tedavisinde uygulanan yöntemler hastadan hastaya farklılık gösterir.

• Özellikle geceleri fazla sıvı, alkol ve kafeinli içecek alımının söz konusu olduğu durumlarda basit yaşam tarzı alışkanlıkları yaparak bu tüketimleri kısıtlamak sorunun çözülmesini sağlar.
• Prostat büyümesi vakalarında, ilaç tedavisine başvurulur ve bu ilaçlar sayesinde prostat büyümesi kontrol altına alınarak noktüri şikayeti ortadan kaldırılır. Prostatın ilaçlara dirençli olması halinde ise cerrahi müdahale gerekebilir.
• Diyabetli hastalarda, eğer Tip-1 diyabet var ise dışarıdan insülin takviyelerinin alınması gerekir. Tip-2 diyabet ise sağlıklı yaşam tarzı alışkanlıklarının kazanılması ve egzersiz yapılması ile kontrol altına alınabilir.
• Aşırı aktif mesane durumunda, ilk öneri kişiye sağlıklı yaşam tarzı alışkanlıkları kazandırmaktır. Pelvis kas egzersizleri, gün içinde düzenli aralıklarla idrar yapma ve sağlıklı beslenme temel gereksinimlerdendir. Ek olarak antialerjik ilaç kullanımı veya mesanede botoks uygulamaları denenebilir. Ancak bu tür uygulamalar tavsiye edilen alışkanlıkların yapılması ve ilaçların kullanılmasına rağmen sorunun devam etmesi halinde önerilir.
• Kalp yetmezliğinin durumunda ilaç kullanımına ek olarak belirli yaşam değişiklikleri önerilir. Bütün bu kazanılan alışkanlıklar sık idrara çıkma sorununun ortadan kaldırılmasına yardımcı olur.
• Uyku apnesinde sağlıklı uyku önerilerinin dikkate alınması oldukça önemlidir. Bu tür vakalarda gerekmesi halinde damak yapısı düzeltme operasyonları göz önünde bulundurulabilir.
• Sık tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonlarının varlığında, idrar kültürü yapılarak etkenler belirlenir. Daha sonra, buna uygun bir tedavi planı çıkarılır ve genellikle ilaç kullanımı sorunu çözmek için yeterli olur.

Sonuç olarak; noktürinin birden fazla tedavi yöntemi vardır ve tedavi için öncelikle alttaki ana problemin tespit edilmesi gerekir. Bu nedenle ilgili semptomlardan şikayetçi bireylerin en kısa sürede uzman hekime danışması önerilir.